door: Robbert Wolters

Tijdens een Post Cycle Therapie wordt vaak gebruik gemaakt van een selectieve oestrogeen receptor modulator (SERM) zoals tamoxifen of clomifeen. Clomifeen wordt voornamelijk gebruikt om ovulatie bij vrouwen te stimuleren. Tamoxifen wordt toegepast bij de behandeling van oestrogeen gevoelige borstkanker bij vrouwen.

Bij mannen stimuleren SERM’s de lichaamseigen aanmaak van testosteron. SERM’s werken rechtstreeks op de hypofyse en stimuleren daar de aanmaak van LH en FSH en stimuleren zo de gonadotrope cyclus. 

Uit literatuur over tamoxifen blijkt dat het gebruik van het middel kan leiden tot afwijkingen in de leverfunctie bij eenderde van de gebruikers. De verklaring hiervoor wordt deels gevonden in de reactie van het lichaam op één van de metabolieten van tamoxifen. Anderzijds wordt gesproken over het oestrogene effect van tamoxifen op de lever en de mogelijke genetische aanleg voor lever aandoeningen bij sommige patiënten. Door gebruik van tamoxifen kan vervetting van de lever optreden. Dit wordt ook wel niet alcoholische stateose genoemd. In de literatuur zijn er diverse casussen te vinden, al wordt in sommige artikelen de indruk gewekt dat het niet vaak voorkomt. Afwijkingen in de lever treden voornamelijk op bij langdurig gebruik en klachten manifesteren zich meestal niet binnen een jaar. Evengoed kunnen de leverwaarden al wel verhoogd zijn. Een goede beschrijving van het effect van tamoxifen op de lever en een overzicht van relevante literatuur vind je hier: http://livertox.nih.gov/Tamoxifen.htm

Korte samenvatting: De PCT periode is een periode waarin spierschade mogelijk verhoogd is door de verminderde hoeveelheid testosteron in het lichaam. Dit zou kunnen leiden tot afwijkingen in ASAT en ALAT. Daarnaast zijn er aanwijzingen dat tamoxifen (nolvadex) kan leiden tot leverschade. Als onderdeel van een PCT kan tamoxifen leiden tot verhoogde leverwaarden.

door: Robbert Wolters

Leverschade door gebruik van anabole androgene steroïden wordt met name toegeschreven aan orale middelen. Testosteron wordt bij orale inname bij de eerste passage door de lever afgebroken. Het aanbrengen van een 17a-methylgroep in anabole steroïden maakt dat deze steroïden minder snel uit het lichaam verdwijnen. De 17a-methyl-anabolen zijn daardoor oraal beschikbaar. Deze aanpassing zorgt ervoor dat de lever harder moet werken om de steroïden af te breken. Deze belasting zou op termijn kunnen leiden tot leverschade. 
Bron: http://www.ergogenics.org/anabolenboek/index21.html#groep3

Een ander mechanisme wat wordt beschreven, is het effect van androgenen op de groei van levercellen. Androgenen hechten zich aan de androgeen receptor in levercellen en stimuleren zo groei. Een ongecontroleerde groei impuls aan levercellen kan leiden tot het ontstaan van tumoren. Daarmee beperkt het effect van anabole androgene steroïden op de lever zich niet tot de oraal beschikbare middelen. Bron: http://livertox.nlm.nih.gov/AndrogenicSteroids.htm

De onderzoeken naar de hepatoxiciteit van anabole steroïden is niet eenduidig. In een wat ouder onderzoek vergeleken onderzoekers de leverwaarden ASAT, ALAT, GGT en CK (deze laatste is geen leverwaarde, maar een indicator voor spierafbraak) in een groep van 15 bodybuilders die naar eigen inzicht anabole androgene steroïden gebruikten, met een groep van 10 bodybuilders die naturel trainden. De bloedwaarden waren binnen beide groepen min of meer hetzelfde. ASAT, ALAT en CK waren verhoogd, maar GGT was normaal. Toen de onderzoekers de waarden vergeleken met een groep hepatitis patiënten, zagen ze in die groep wel verhoogde GGT waarden. De verhoogde waarden bij de bodybuilders duidden volgens de onderzoekers dus niet op leverschade.  
Een samenvatting van het onderzoek vind je hier: http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/10336050.

In de klinische toepassing van anabole androgene steroïden worden orale anabole steroïden ook gebruikt bij patiënten met leveraandoeningen. Zo blijkt de toediening van 80mg oxandrolon per dag gedurende zes maanden aan patiënten met alcoholische hepatitis de sterfte kans te verminderen. De onderzoekers zagen geen verslechtering van de leverfunctie door het gebruik van oxandrolon. Oxandrolon werd hierbij ingezet als ondersteuning van suppletie om ondervoeding bij deze groep patiënten tegen te gaan. 
Bron: http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/hep.1840170407/abstract

In een Nederlands onderzoek keken onderzoekers naar lichaamssamenstelling, risico factoren voor hart- en vaatziekten en leverfunctie bij gebruikers van anabole androgene steroïden drie maanden na het stoppen van het gebruik. Ze vergeleken de uitkomsten met een groep naturel bodybuilders. Behalve een hoger lichaamsgewicht door een grotere hoeveelheid vet vrije massa in de groep ex-gebruikers, waren er verder geen verschillen. Dit wekt de indruk dat afwijkingen, voor zover ze ontstaan, na het gebruik weer normaliseren. Bron: http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/8884417.

De suggestie echter als zouden anabole androgene steroïden veilig zijn voor de lever moet zeker niet worden gewekt.  In wetenschappelijke literatuur staan diverse gevallen beschreven van patiënten met serieuze en soms dodelijke leveraandoeningen, welke te herleiden zijn tot het gebruik van anabole androgene steroïden. Bron:http://livertox.nlm.nih.gov/AndrogenicSteroids.htm 
In de een aantal gevallen is er sprake van peliosis hepatis, hetgeen duidt op met bloed gevulde holtes in lever. Deze op zich goedaardige bloedproppen kunnen uitgroeien tot grote gezwellen en leiden tot bloedingen.

Naast de in klinische toepassingen gebruikte anabole steroiden duiken in de literatuur met betrekking tot leverschade ook zogenaamde designer supplementen op, met daarin minder bekende anabole steroiden. In diverse artikelen worden gevallen van leverschade beschreven. 

Omdat niet met zekerheid is vast te stellen welke middelen in welke doseringen zijn gebruikt in de beschreven gevallen met betrekking tot leverschade, is een classificatie van levertoxiciteit van anabole androgene steroiden lastig. Fundamenteel onderzoek naar de kans op het ontstaan van lever tumoren geeft aan dat met uitzonder van methandienone er geen sterk verband bestaat tussen anabole steroiden en lever kanker.

Een definitieve eindconclusie over het effect van het gebruik van anabole androgene steroiden op de lever  is niet te maken. In algemene zin kan wel gesteld worden dat orale middelen een hogere kans bieden op leverschade en dat in veel van de beschreven gevallen sprake is langdurig gebruik van suprafysiologische hoeveelheden.